گفته های سیاحان و مورخان درباره مشهد در گذشته

گفته های سیاحان و مورخان درباره مشهد در گذشته

«ماکدونال کنیر» که در عهد فتحعلیشاه (۱۲۱۲ تا ۱۲۵۰) به مشهد آمده، می نویسد: بازار بزرگ در تمام طول شهر به خط مستقیم از مشرق به مغرب، به امتداد سه میل ممتد می باشد. (مسیوفرزر) که [بار دوم] تقریبا در سال ۱۲۳۹ هجری به مشهد مسافرت کرده، می نویسد: «کوچه عمده مشهد همان کوچه ای است که تمام عرض بلد را در آن طی می نماید و از شمال غربی تا جنوب غربی امتداد یافته است. در وسط این کوچه نهری جاری است اما آب آن به واسطه اختلاط با کثافات صفائی ندارد. کنارهای این نهر وقتی با سنگ پوشیده بوده است، تخته سنگ های بزرگ به جای پل به فاصله بر روی نهر انداخته اند ولی اغلب در نهر افتاده و تمام نهر محتاج به مرمت است. از صف های اشجار که در کنار این نهر برپا و سایه افکن بوده هنوز یکی - یکی درختی دیده می شود و یک زمانی حوالی این نهر از جاهای باصفا بوده است و مدخلیت کلی در حفظ و نظافت اهالی داشته. در همین خط راه گاهی چند خانه یا دکان پیش آمده، بلکه بعضی اوقات وسط معبر راهم گرفته است. تور مشهد

«مسیو فریه» مسافر فرانسوی که در سن ۱۸۶۵ [م] به مشهد سیاحت کرده می گوید: «در وسط خیابان نهری است عظیم که در دو طرف آن درخت چنار کاشته اند». «مسیو خانیکوف» روس که کتاب سیاحت نامه خود را در سنه ۱۸۹۱ [م] انتشار داده، می نویسد: «شهر مشهد شک» طولانی و امتدادش از مغرب به مشرق است. نهر بزرگی به همین امتداد از وسط شهر جاری است، که در اطراف آن أشجار غرس شده و بهترین شوارع و معابر عامه مشهد جنبین همین نهر است. تور مشهد

در دو ثلث طرف غربی، یعنی از دروازه مغربی، ناحیه مقدسه واقع شده و شکلا مربع و هر طرف آن از چهار صد الى پانصد ذرع طول دارد. «عبدالکریم که با اردوی نادرشاه از هندبه مشهد آمده می نویسد: در طرف مغرب شهر نهر بزرگی از وسط صحن جریان دارد. قصر سلطنتی در محلی واقع شده معروف به کوچه بالا» (بالا خیابان - مقصود کوچه چهار باغ بود است). «رضا قلیخان» أمیر الشعراء می نویسد: از دروازه پائین خیابان خیابانی ساخته اند که طولش ۲۹۰۰ ذرع، و از دروازه پایین تا مرقد مطهر امام واجب الاحترام ۹۰۰ ذرع است». اعتماد السلطنه می نویسد: تور مشهد

خیابان شهر که از دروازه بالا خیابان تا دروازه پائین خیابان امتداد دارد، به عرض ۲۲ ذرع می باشد اما طول آن از دروازه بالا خیابان تا در صحن ۱۹۵۰ ذرع، و از دروازه پائین خیابان تا در صحن ۸۵۰ ذرع، از در صحن تا در دیگر ۱۰۰ ذرع، و از هر طرف صحن به امتداد ۹۰ ذرع بست می باشد». علت اختلاف آراء رضا قلیخان و اعتمادالسلطنه در عرض خیابان این است که رضا قلیخان عرض خیابان زمان شاه عباس صفوی، یعنی همان خیابان اصلی را نگاشته، و اعتمادالسلطنه عرض خیابان را در زمان خود نوشته، که از هر طرف سه ذرع دکاکین را جلو آورده بوده اند.

اصلاحات و تغییراتی که در خیابان ایجاد شده

در سال ۱۲۷۰ قمری میرزا فضل الله وزیر نظام «خیابان بالا و پائین شهر را به سنگ و خشت فرش نمود و نهر وسط خیابان را به آجر و ساروج محکم ساخت و سنگها در کنار آنها نصب نمود. دکاکین واقعه در خیابان ها را طوری کرد که اسباب اشکال عبور عابرین نشود». در سال ۱۲۸۳ «میرزا محمد خان سپهسالار» خیابان علیا و سفلی را به طاق و رواق و حجره و وثاق، با بستین مقدسین، زینت و وسعت داد. در سال ۱۳۰۳ شمسی بلدیة شهر دکاکین روی نهر پائین خیابان را خراب نموده و اشجار کهن را قلع و مجددا در حواشی نهر درخت کاری نمودند و پائین خیابان به خیابان رضوی موسوم شد. در سال ۱۳۰۸ دکاکینی که از دو طرف خیابان جلو آمده بودند خراب شد و خیابان همان عرض اصلی خود را پیدا کرد. و از اوایل سال ۱۳۱۳ از طرف «اداره بلدیه» دو طرف نهر سنگ فرش و مرمت شد و در خارج دروازه بالا خیابان میدان وسیعی احداث شد. صاحب روضة الصفای ناصری راجع به ارگ می نویسد: «ارگ در یک طرف شهر افتاده، دیوار ارگ میانه مغرب و شمال ۹۰۰ ذرع، و تمام اطراف ارگ ۱۲۶۹ ذرع است و ۳۲ برج دارد». تور مشهد

 

تور مشهد تور کیش تور مشهد